LIBRI SHQIP DHE SHQIPTARËT EMIGRANTË
Intervistë me drejtoren e bibliotekës publike Durrës, shkrimtare, studiuese dhe ideuese projektesh në sferën e librit.
Intervistoi: Kadri Tarelli
Zonja Flora! Porsa jeni kthyer nga Suedia, ku zhvilluat një vizitë pune, natyrisht në kuadër të librit. A keni ideuar ju një projekt për librin shqip, për emigrantët shqiptar? Ku konsistoi kjo vizitë pune?
Përgjigje: Para se t’i përgjigjem pse, shkuarjes në Suedinë e largët, më lejoni të falënderoj edhe publikisht drejtoren e bibliotekës së Borasit znj. Karlson, një intelektuale me integritet dhe një mike e mirë e shqiptarëve, nga e cila erdhi ftesa zyrtare për ne. Por, njëkohësisht ju jemi shumë ndernjohës shoqatës kulturore “Migjeni”, shoqatë e shqiptarëve që jetojnë e punojnë në Suedi, e cila përballoi gjithçka… Ishte një këmbëngulje dashamirëse për bashkëpunim me bibliotekën e qytetit, nga drejtuesit e revistës e të radios “Dituria”, gazetarit dhe mësuesit Sokol Demaku, leksikologut me kontribute 40-vjeçare, prof. Sadulla Zendeli-daja, nën kryetar i shoqatës së shkrimtarëv edhe artistëve “Papa Klementi i XI Albani”, e tjerë. I përgëzoj për përkushtimin dhe punën e madhe që bëjnë, duke mbajtur gjallë frymën e shqiptarisë dhe krenarinë e të qënit shqiptar.
Vazhdim i pyetjes: Por, ishte nisma juaj për të mos shkuar duarbosh, ndaj dhe dhuruat një pjesë librash nga biblioteka e familjes tuaj, për fëmijët kosovarë në Boras?
Përgjigje: E çmoj dëshirën e pamatë të tyre, për të mos i humbur lidhjet me gjuhën dhe kulturën amtare. Dhe bëra diçka,( një pikë ujë në oqean,) si unë ashtu edhe kolegia ime Keti Psatha. U prekëm shumë dhe u befasauam, që intelektualët, së shumti mësues të shqipes dhe aktivistë të çështjes atdhetare, patën një vlerësim aq të lartë për gjestin libër dhe ligjëratën time për letërsinë mërgimtare.
Më lejoni që po bëj një pyetje të shkurtër: Ku shkuan librat?
Përgjigje: Falë kulturës demokratike të nivelit të lartë suedes, zhvillohej mësimi i gjuhës shqipe në disa shkolla, ku kishte shqipfolës. Kështu dhurata jonë, librat, u ndanë në tetë shkolla të periferisë, ose më saktë, në ato biblioteka shkolle ku nuk kishte libra shqip.
Znj. Flora! Ju kini ide dhe këmbëngulni me forcë, madje keni pasur një projekt për ngritjen në diasporë të bibliotekave me libra shqip. Nuk është një ngarkesë jashtë fuqive tuaja, po t’i shohim vështirësitë dhe gjendjen e rrjetit të bibliotekave në shtetin amë?
Përgjigje: Para së gjithash mendoj se idetë janë ide, qofshin edhe në perspektivë dhe jo gjithnjë duan para. Realizimi i tyre po. Por, më e rëndësishme është një strategji e studiuar nga strukturat shtetërore, kjo është thelbi i çështjes. Mendoj se dhe shoqatat kulturore e atdhetare, donatorë, ente botues apo dhe individët, nuk duhet ta shohin veten të përjashtuar. Mbetet shumë për të bërë.
Po kam pasur një projek-ide për zonat migratore në brigjet matanë Adriatikut, apo “Via – Adriatike”, që u pëlqye dhe u vlerësua si ide, por nuk u mbështet edhe pse kërkesat e emigrantëve sa vijnë e bëhen më të shpeshta.
Pyetje: Historia e shkurtër e një projekti në letër, për kënde libri në gjuhën amësore në emigracion, shpresoni të mos mbetet në harresë dhe t’i riktheheni?
Përgjigje: Po. Jemi në stadin e rizgjmit të shpresave edhe për kulturën e shkruar, por individi i vetëm nuk ia del. Pastaj edukimi i shijeve është një problem jo i vogël, madje i frikshëm dhe duhet programuar nga specialistët e fushës. Jo gjithëmonë duhet parë si rrezik konkurenca e ekranit të madh elektronik ndaj librit, por invazioni i superlogorive grafomaneske të formatit të shkruar.
Znj Flora! Si e vlerësoni ju librin në diasporë… ?
Përgjigje: Libri shqip në diasporë, nuk duhet parë thjeshtë si barrierë kundër asimilimit të shqipfolësve, që realisht nuk i shmangesh dot, por si element i integritetit të tyre, më shumë si ballafaqime vlersh kulturore e shpirtërore, si respektim i të drejtës universale për informim, si formim dhe forcim i personalitetit, sidomos tek gjeneratat e reja.
Dihet se lëvizjet migratore, të njohura që nga shek. 13-të, flas për shqiptarët, kanë shkaqe tragjike; Lufta, tërmetet, varfëria. Të tria mbartin tragjicitetin e shpërnguljes nga dheu amë dhe depresionin shpirtëror. Edhe pse mirëqenia ekonomike progreson, mbeten në disavantazh njerëzorja, apo siç shprehet me dhimbje i riu 35-vjeçar, gazetari dhe poeti Bahtir Latifi, që në krye, në titullin e librit “As i gjallë, e as i vdekur”.
Pyetje: Kam lexuar për dashurinë dhe kujdesin që tregojnë suedezët për librin, duke filluar që në moshat e vogla. Cilat janë pershtypjet nga Biblioteka e Borasit ?
Përgjigje: Në bibliotekën e këtij qyteti skandinav, me moshë 392-vjeçare (datëthemelimi me 29 qershor 1621) gjithçka ishte e dritësuar, grishëse dhe e ngrohtë. Shërbimi i librit për qytetarin kryhej me konveiner elektronik e magnetik. Drita ishte pjesë e koncpetit akitekturor modern dhe funksional. Hapsira për të cilën ne bibliotekistët, (ne të tjetërbotës), kemi etje, ishte horizontale, pa labirinthe kafkiane, ku ermon miceli i kërpudhës dhe bacili kok, pa shtuar se ndonjë mi vrapon e u bën vizitë këpucëve të modës… E hera-herës nuk dëgjohej kolla e një bibliotekistje të re, si alarm i sëmundjes profesionale, siç ndodh tek ne të tjetërbotës. Me një fjalë, ishte një nga ato dhjetra biblioteka, që kemi kqyrur, ëndrruar e kërkuar, në mëse dy dekada, për ta bërë edhe në qytetin tonë mbi tremijë vjeçar të Durrësit. Besoj se qytetaria durrsake e meriton.
Nga Vizita në bibliotekë, na erdhi mirë kur u informuam për ekzistencen e librit shqip, për fëmijë e të rritur, ku pjesën më të madhe e zinin botimet e Toenës. Sigurisht, u ndjemë të vlerësuar, por edhe admiruam respektimin e të drejtave të etnive, të cilat në Suedi, kërkohen dhe zbatohen më shumë se në çdo shtet tjetër europian.
Ju faleminderit!
Më takon mua t’u falënderoj dhe t’u uroj suksese në realizimin e projekteve që ndihmojnë sado pak mërgimtarët, të cilët përpiqen të mbeten shqiptarë edhe pse të shkulur nga dheu i tyre. Vizita juaj, njëkohësisht edhe librat që dhuruat, mos i quani “një pikë uji në oqean”. Pavarësisht modestisë, ju krijuat një urë bashkëpunimi institucional me bibliotekat dhe shkollat suedeze, që si pikënisje, do t’i shërbejë në të ardhmen shkëmbimeve dhe projekteve me interes të ndërsjelltë. Ju pasuruat fondin e librit shqip nëpër shkolla ku mësojnë nxënës shqiptar. Është një ndihmë e çmuar për mësuesit, madje më shumë për fëmijët, të rinjtë dhe prindërit, që ata të mos ndjehen të braktisur dhe të mos këputin rrënjët e prejardhjes.
Durrës